De Groningen gasboringen hebben decennialang een belangrijke rol gespeeld in de energievoorziening van Nederland. Sinds de ontdekking van het enorme gasveld bij Slochteren in 1959 heeft het Nederlandse aardgas een grote economische waarde gehad. Het zorgde voor miljarden aan inkomsten, energieveiligheid en economische groei. Maar diezelfde gaswinning heeft ook een keerzijde: de talloze aardbevingen in Groningen, schade aan woningen en een groeiend wantrouwen onder bewoners.
In deze blog duiken we diep in de geschiedenis, impact, en toekomst van de gasboringen in Groningen. Wat heeft de gaswinning Nederland gebracht? En wat heeft het Groningen gekost?
De ontdekking van het gasveld bij Slochteren
In 1959 werd in de buurt van het Groningse dorp Slochteren één van de grootste aardgasvelden van Europa ontdekt. Dit veld, het zogeheten Groningenveld, beslaat ongeveer 900 km² en bevatte naar schatting ruim 2.800 miljard kubieke meter gas. Een goudmijn voor Nederland.
De gaswinning begon in de jaren zestig en werd al snel de ruggengraat van de Nederlandse energievoorziening. De staat verdiende tientallen miljarden euro’s aan de gasopbrengsten, die onder andere werden gebruikt voor het opbouwen van de verzorgingsstaat en het financieren van infrastructuur.
Economische betekenis van de gaswinning
De gaswinning in Nederland, en vooral in Groningen, zorgde voor een ware economische impuls. De opbrengsten kwamen via het zogeheten ‘gasgebouw’ – een samenwerking tussen de staat, Shell en ExxonMobil – rechtstreeks in de schatkist terecht.
Tot 2020 leverde de gaswinning ruim 400 miljard euro op. Dit geld werd onder meer geïnvesteerd in:
-
Onderwijs en gezondheidszorg
-
Wegen en spoorwegen
-
Sociale voorzieningen
-
Klimaatmaatregelen en innovatie
Toch werd er ook vaak kritiek geuit op het gebrek aan investeringen in Groningen zelf. Terwijl de regio kampte met krimp en achterblijvende economische groei, vloeiden de miljarden vooral naar de Randstad.
Toenemende zorgen over aardbevingen
Vanaf de jaren negentig begonnen bewoners van Groningen scheuren in muren en verzakkingen van woningen te melden. Aanvankelijk werden deze meldingen niet serieus genomen. Pas in 2012, na een zware beving bij Huizinge met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter, drong de ernst van de situatie tot Den Haag door.
Sindsdien zijn er duizenden aardbevingen in Groningen geregistreerd, allemaal veroorzaakt door de gaswinning. De gevolgen zijn ingrijpend:
-
Schade aan meer dan 150.000 gebouwen
-
Onveiligheidsgevoelens onder tienduizenden inwoners
-
Daling van woningwaarden
-
Psychische klachten zoals stress en wantrouwen
De gasboringen bleken letterlijk de bodem onder Groningen weg te slaan.
Herstel en compensatie: traag en bureaucratisch
Naarmate het probleem serieuzer werd, kwamen er regelingen voor schadevergoeding en versterking van gebouwen. Toch verliep dit proces uiterst stroef. Veel Groningers voelden zich van het kastje naar de muur gestuurd. Ze moesten maanden of jaren wachten op een beoordeling of compensatie. Vaak werden claims afgewezen of voor lage bedragen toegekend.
De overheid richtte verschillende instanties op, zoals het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG). Maar de bureaucratie bleef een probleem. Het vertrouwen in de overheid daalde tot een dieptepunt.
Rapport Parlementaire enquête: keihard oordeel
In 2023 publiceerde de Parlementaire Enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen haar eindrapport. Het oordeel was vernietigend: de belangen van Groningers zijn decennialang structureel genegeerd ten gunste van financiële en politieke doelen. Er werd gesproken van “een systeemfalen op meerdere niveaus”.
Enkele conclusies:
-
De veiligheid van bewoners is jarenlang ondergeschikt gemaakt aan economische belangen
-
De overheid en de gasbedrijven hielden informatie achter
-
Het compensatie- en versterkingssysteem is niet menselijk ingericht
-
Er is sprake van collectief falen van de rechtsstaat
De conclusie is pijnlijk: Groningers zijn slachtoffer geworden van een door de staat ondersteunde industrie die hun veiligheid en welzijn op het spel heeft gezet.
De afbouw van de gaswinning
Na jaren van protest en groeiende maatschappelijke druk besloot de regering in 2018 om de Groningen gasboringen versneld af te bouwen. In 2022 werd officieel aangekondigd dat de gaswinning per 1 oktober 2023 definitief zou stoppen, tenzij er een noodsituatie zou ontstaan.
Dit betekent echter niet dat het probleem meteen voorbij is. Er zijn nog steeds:
-
Honderdduizenden schademeldingen die behandeld moeten worden
-
Tienduizenden woningen die versterkt moeten worden
-
Gemeenschappen die te maken hebben met sociaal en psychisch herstel
Het opruimen van de schade zal nog jarenlang in beslag nemen.
Gaswinning Nederland na Groningen
De afbouw van de gaswinning in Nederland in Groningen betekent niet dat het land helemaal stopt met aardgas. Nederland importeert nu meer gas uit andere landen, waaronder Noorwegen, het VK en via LNG-terminals vloeibaar gas uit onder andere de VS en Qatar.
Tegelijkertijd kijkt men naar kleine gasvelden in de Noordzee en het binnenland. Toch is het doel op lange termijn om de gasconsumptie drastisch terug te dringen. Nederland wil in 2050 volledig klimaatneutraal zijn.
Dat betekent:
-
Massale inzet op warmtepompen en elektrische verwarming
-
Verduurzaming van woningen
-
Investeringen in waterstof, wind- en zonne-energie
De Groningen gasboringen markeren dus zowel het einde van een tijdperk als de noodzaak voor een nieuwe energievisie.
Emotionele en sociale schade
Wat vaak vergeten wordt, is de mentale impact van de aardbevingen en onzekerheid. Bewoners leven al jarenlang in angst. Slapen met een scheef huis, kinderen die bang zijn bij elke trilling, onzekerheid over de toekomst van hun woning.
Onderzoeken tonen aan dat veel Groningers kampen met:
-
Chronische stress
-
Angststoornissen
-
Depressieve gevoelens
-
Verminderde levensverwachting
De sociale schade is moeilijk in geld uit te drukken, maar minstens zo belangrijk. Een woning is niet alleen een stapel stenen, maar de basis van veiligheid en welzijn.
De rol van de media en publieke opinie
Lange tijd kregen de aardbevingen in Groningen weinig landelijke aandacht. Pas na de beving in Huizinge en het groeiende aantal schadegevallen veranderde dat. Media besteedden steeds meer aandacht aan persoonlijke verhalen, onderzoeksrapporten en politieke verantwoording.
Tegenwoordig is het onderwerp niet meer weg te denken uit het maatschappelijk debat. De publieke opinie is in hoog tempo gekanteld. Waar eerder vooral over economische waarde werd gesproken, staat nu rechtvaardigheid en herstel centraal.
De toekomst van Groningen
Hoewel de gaswinning wordt afgebouwd, staat Groningen nog voor enorme uitdagingen. De provincie heeft te maken met krimp, vergrijzing en economische achterstand. Maar er liggen ook kansen.
Met miljarden euro’s aan herstelbudgetten, een groeiend bewustzijn en politieke aandacht kan Groningen zich ontwikkelen tot:
-
Energiehub voor duurzame technieken
-
Broedplaats voor innovatie en klimaatoplossingen
-
Regio van herstel, trots en toekomstperspectief
Dat vereist wel betrokkenheid van bewoners, transparantie van overheden en investeringen in lokale initiatieven.
Een les voor de toekomst
De Groningen gasboringen zijn een voorbeeld van hoe economische belangen de bovenhand kunnen krijgen over veiligheid en rechtvaardigheid. De fouten die hier zijn gemaakt, mogen zich nooit meer herhalen. Niet in Groningen, niet ergens anders in Nederland.
Wat begon als een succesverhaal over energie en economische groei, eindigt als een pijnlijk hoofdstuk van onrecht, schade en herstel. Toch biedt deze situatie ook kansen om het anders te doen. Met de juiste aanpak kan Groningen transformeren van een gebied van schade naar een regio van kracht.
