Soevereinen keren zich af van overheid, maar zijn ze ook gevaarlijk?
De politie hield onlangs acht aanhangers van de zogenoemde soevereinenbeweging aan. Zij zouden wapens en gevaarlijke stoffen in huis hebben gehad. Hoe gevaarlijk zijn deze mensen die zich afzetten tegen de overheid? Experts zien vooral ook hypocrisie in hun overtuigingen.
De inval vond plaats in de buurt van Ommen, Overijssel. Een grote politiemacht van zeker 25 agenten viel woensdag de woning binnen van Marieke de V. en Bram G. Hans, die hen een huis verhuurt op zijn terrein, vertelde aan De Telegraaf dat de politie slechts een plastic tasje meenam. Bij andere invallen elders in het land werden echter wapens, drugs, gevaarlijke stoffen en vermoedelijk explosieven gevonden. De politie vermoedt dat de arrestanten deel uitmaken van een crimineel netwerk. Wat de exacte verdenkingen zijn, is nog niet bekend. Wel staat vast dat Marieke de V. en Bram G. behoren tot de harde kern van de soevereinen.
De inlichtingendiensten houden de beweging nauwlettend in de gaten, zeker nu de NAVO-top later deze maand in Den Haag plaatsvindt. Zij vrezen dat radicale groeperingen rond zulke bijeenkomsten extra actief worden.
Vrijheid zonder regels
De soevereinen hangen de overtuiging aan dat mensen van nature vrij zijn en zich daarom niet hoeven te onderwerpen aan overheidsregels, die volgens hen eenzijdig zijn opgelegd. In Nederland zouden er volgens de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) tienduizenden sympathisanten zijn. Slechts enkele duizenden passen deze ideeën daadwerkelijk toe, bijvoorbeeld door geen belasting of verkeersboetes te betalen. Een kleine harde kern van nog geen honderd mensen zou zelfs bereid zijn geweld te gebruiken.
Luuk de Boer, docent Rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen, denkt dat de recente arrestaties mogelijk samenhangen met de naderende NAVO-top. “Voor soevereinen zijn zulke bijeenkomsten symbolen van macht waarin burgers niets te zeggen hebben, net als het World Economic Forum in Davos,” legt hij uit. “Rondom zulke evenementen zie je vaak meer activiteit binnen de beweging.”
Volgens De Boer komt het gedachtegoed neer op een simpele vraag: “Wie ben jij om mij te vertellen wat ik wel en niet mag?” Hoewel hij het een begrijpelijke vraag vindt, ziet hij ook veel inconsequenties bij de aanhangers. “Ze rijden op door de overheid aangelegde wegen en gebruiken het drinkwater dat door de staat wordt verzorgd. Ze beseffen vaak niet hoeveel de overheid eigenlijk regelt.”
Wortels in de VS
De beweging vindt haar oorsprong in de Verenigde Staten, waar het ideaalbeeld leeft van de gewapende cowboy die volledig zelfvoorzienend leeft. In Nederland zijn er zowel aanhangers die puur ideologisch gemotiveerd zijn, als mensen die hopen via het gedachtegoed van hun schulden af te komen.
“Voor sommigen is het een manier om bijvoorbeeld schulden of boetes te ontwijken,” zegt De Boer. “Vaak hebben zij vervelende ervaringen met de overheid gehad, zoals een kind dat uit huis is geplaatst of een ander ingrijpend overheidsbesluit.”
Persoonlijke breukmomenten
Bij veel aanhangers speelt een persoonlijk keerpunt een rol. “Het gaat vaak om mensen die al iets heftigs achter de rug hebben, zoals een echtscheiding of baanverlies. Ook de coronamaatregelen waren voor veel mensen een breekpunt. Zij zagen hoe ver de overheid kan ingrijpen in hun persoonlijke leven.”
De Boer zag een duidelijke piek in het aantal rechtszaken na de pandemie, al lijkt de beweging inmiddels iets in te zakken. “Gemeenten en aanhangers zelf melden dat het enthousiasme afneemt, mede door de extreme complottheorieën die sommige soevereinen aanhangen. Dat schrikt anderen af.”
Overwegend buiten de Randstad
De meeste soevereinen wonen buiten de Randstad, vertelt De Boer. “Daar voelen mensen zich vaker in de steek gelaten door de politiek. Lokale voorzieningen verdwijnen, dorpskernen lopen leeg. De overheid lijkt ver weg. Dat voedt het gevoel dat zij zichzelf moeten redden.” Twee derde van de aanhangers is man; de meesten zijn ouder dan vijftig jaar.
Hoewel sommigen radicaal zijn, komt geweld nauwelijks voor in Nederland. Toch loopt er momenteel een rechtszaak tegen een groep soevereinen die verdacht worden van terrorisme. Zij zouden een aanslag hebben beraamd op de burgemeester van Deventer. Bij eerdere huiszoekingen werden eveneens wapens gevonden.
Wapens als zelfverdediging
Volgens De Boer horen wapens bij het wereldbeeld van de beweging. “In de VS leeft sterk het idee dat je jezelf mag verdedigen, wat daar ook wettelijk mag. In Nederland zie je dat ook preppers binnen deze kringen voorkomen. Zij denken dat ze hun voedsel en bezittingen moeten kunnen verdedigen als het staatsgezag ooit wegvalt. Tot concrete geweldsdelicten is het hier gelukkig nog niet gekomen.”
De zorgen bij de Nederlandse overheid blijven echter bestaan. De combinatie van radicalisering, complottheorieën en de aanwezigheid van wapens maakt dat de veiligheidsdiensten de beweging scherp in de gaten houden. Vooral rondom internationale toppen, zoals de komende NAVO-bijeenkomst, nemen de autoriteiten geen enkel risico.
Bron: De Telegraaf