migranten zijn aan het eten

Ondanks de invoering van de spreidingswet in februari van dit jaar, blijft de uitvoering in onze regio sterk achter. Van de 23 gemeenten halen er slechts vijf de doelstelling voor asielopvang. Dat blijkt uit gezamenlijk onderzoek van NOS, Nieuwsuur en de regionale omroepen.

De gemeenten in de regio Rijnmond hebben samen de opdracht gekregen om vóór 1 juli 8400 opvangplekken voor asielzoekers te realiseren. Volgens de laatste peildatum op 2 juni, blijkt dat dat aantal bij lange na niet wordt gehaald. Landelijk moeten er op die datum ruim 101.500 plekken gereed zijn. In werkelijkheid zijn er volgens cijfers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) slechts 73.000 plekken beschikbaar.

Gemeenten worstelen met uitvoering

De belangrijkste knelpunten zijn een gebrek aan ruimte en geschikte locaties, het ontbreken van politieke duidelijkheid in Den Haag en weerstand bij bewoners. Gemeenten als Albrandswaard en Molenlanden geven aan dat het ondanks inspanningen niet lukt een passende plek te vinden. Molenlanden, een uitgestrekte plattelandsgemeente, stelt: “Kleinschalige opvang voor ons betekent iets anders dan voor het Rijk.”

Barendrecht spreekt van een “complexe opgave” in een gemeente waar nauwelijks ruimte is, en hekelt het “zwalkende landelijke beleid”. Goeree-Overflakkee noemt de onzekerheid over het voortbestaan van de wet als reden voor uitstel in de besluitvorming. “We hebben behoefte aan helderheid,” klinkt het.

Protesten bemoeilijken plannen

Op meerdere plekken is maatschappelijke onrust ontstaan. In Nissewaard trok een protestmars honderden bewoners naar het gemeentehuis, uit onvrede over een gepland azc tussen Spijkenisse en Geervliet. De gemeenteraad stemde uiteindelijk tegen het plan, al zou het aantal plekken (250) ook daarmee nog onder de opgelegde taakstelling van 387 blijven.

Ook in Lansingerland en Vlaardingen leidde de komst van opvanglocaties tot protesten. In Vlaardingen besloot de gemeenteraad vorige week toch om van boerderij Zuidbuurthoeve een azc voor honderd asielzoekers te maken. Die plekken zullen echter pas ná 1 juli beschikbaar zijn.

Vijf gemeenten voldoen, anderen volgen later

Van de 23 gemeenten in de regio voldoen slechts vijf aan de eisen van de spreidingswet: Goeree-Overflakkee, Hendrik-Ido-Ambacht, Krimpen aan den IJssel, Zwijndrecht en Rotterdam. Vooral Rotterdam springt eruit, met opvang voor 2500 asielzoekers.

Andere gemeenten zijn onderweg. Hoeksche Waard verwacht de doelstelling dit jaar nog te halen; Dordrecht mikt op begin 2026. Maassluis heeft inmiddels 140 van de vereiste 158 plekken gerealiseerd met twee opvangboten. De opvang van 18 alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’ers) wordt momenteel onderzocht.

Spreidingswet onder druk, maar nog van kracht

Hoewel het demissionaire kabinet af wil van de spreidingswet, lijkt er geen meerderheid voor afschaffing in de Eerste Kamer. Ondertussen blijft de wet van kracht. COA, provincies en gemeenten blijven pleiten voor behoud van de wet, die volgens hen essentieel is om landelijke spreiding van opvang af te dwingen.

Zonder de wet zouden veel gemeenten nooit zelf stappen hebben gezet, stellen meerdere bestuurders. “De wet gaf ons de aanleiding om een concreet aanbod te doen,” aldus een woordvoerder van Krimpen aan den IJssel.

Noodopvang blijft de norm

Toch worden er vooral tijdelijke (crisis)opvanglocaties gerealiseerd, zoals in hotels of sporthallen. Die zijn sneller op te zetten, maar kosten ruim twee keer zoveel als reguliere opvang. Het COA benadrukt dat structurele opvang goedkoper en stabieler is, en minder weerstand oproept omdat bewoners beter kunnen worden geïnformeerd en betrokken.

Wisseling van bewindspersonen

Na het vertrek van minister Faber ligt de verantwoordelijkheid voor asielbeleid voorlopig bij justitieminister David van Weel. Mona Keijzer (BBB) neemt het dossier over zodra de overdracht formeel is afgerond. Van Weel meldt dat hij dagelijks overlegt met COA en gemeenten: “We werken hard aan het oplossen van knelpunten en het creëren van voldoende opvangcapaciteit.”

 

Achtergrond: hoe werkt de spreidingswet?

De spreidingswet is ingevoerd om asielzoekers eerlijker te verdelen over Nederland. Jarenlang vingen slechts enkele gemeenten een groot deel van de asielzoekers op – zoals Westerwolde, met het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel. Onder de wet wordt elke twee jaar bepaald hoeveel opvangplekken er nodig zijn, waarna die via provincies worden verdeeld over gemeenten.

Voor de periode tot 1 juli was de landelijke opgave vastgesteld op 101.500 plekken. Gemeenten die niet meewerken, kunnen via een ‘verdeelbesluit’ alsnog worden verplicht opvang te realiseren – vandaar dat critici spreken van een ‘dwangwet’.

Onderzoeksverantwoording:

Voor dit onderzoek zijn alle 342 Nederlandse gemeenten benaderd, waarvan 275 (80%) hebben gereageerd. De data over opvangplekken zijn afkomstig van het COA, met als peildatum 2 juni. Crisisnoodopvang telt niet mee voor de wettelijke taakstelling, en ook locaties die voor minder dan zes maanden beschikbaar zijn, worden buiten beschouwing gelaten. Veel opvangcentra lopen bovendien op papier af vóór februari 2026, tenzij contracten worden verlengd.

Van de 75.000 plekken die per 1 juli ‘in beeld’ zijn, zijn er volgens het COA zo’n 40.000 structureel, en 35.000 noodopvang.