Wat begon als een losse groep overheidssceptici die belasting weigerde te betalen, groeit uit tot een steeds radicaler netwerk. De zogenoemde ‘soevereinen’ erkennen het gezag van de overheid niet en nemen het recht in eigen hand. Recent werd een groep van acht mensen opgepakt met plannen om overheidsfunctionarissen te ‘berechten’. Bij huiszoekingen zijn wapens, munitie, documenten en zelfs explosieven aangetroffen.
Keurig huis, duistere plannen
Aan de rand van Ommen staat een keurig huis met een nette boomgaard en vriendelijke buren. Het stel dat er woont – Bram en Marieke – stond bekend als behulpzaam. Maar wie er deze week langsloopt, ziet politielint, forensische busjes en witte pakken. Achter het huis ontdekten rechercheurs een schuur vol gevaarlijke spullen: chemicaliën, documenten, vuurwapens, en een doos vol munitie.
De bewoners worden gelinkt aan de beweging van ‘soevereinen’ – mensen die zichzelf boven de wet plaatsen. Ze beschouwen de overheid als onwettig, weigeren belastingen te betalen, en erkennen geen rechterlijke macht. In hun ogen mogen zij bepalen wat wel en niet geldt. En als dat uitloopt op geweld, dan nemen ze dat op de koop toe.
Grootschalige actie, landelijke impact
De politieactie waarbij acht mensen werden aangehouden, vond gelijktijdig plaats in Friesland, Drenthe en Noord-Brabant. De arrestanten vormen volgens het Openbaar Ministerie een netwerk met criminele bedoelingen. Onder hen: een paardenfokker uit Friesland die vorig jaar nog op de kieslijst stond van Forum voor Democratie, een 74-jarige wapenhandelaar uit Gilze-Rijen en een advocaat met een opvallend verleden: Arno van K.
Van GGD-verstoorder tot staatsvijand
Van K., een bekende in kringen van coronasceptici, verdedigde de afgelopen jaren tal van omstreden zaken. Hij was mede-eiser in een proces tegen Mark Rutte en Bill Gates vanwege vermeende vaccinatieschade. Tijdens de coronacrisis verstoorde hij een GGD-informatieavond en kreeg hiervoor een tuchtrechtelijke waarschuwing. Justitie verdenkt hem nu van betrokkenheid bij een organisatie die actief geweld tegen de overheid voorbereidde.
De inlichtingendienst AIVD houdt de beweging al jaren in de gaten. Toch wordt pas sinds kort duidelijk hoe groot de dreiging daadwerkelijk is. Wat begon als een subcultuur met warrige brieven aan overheidsinstanties, lijkt nu uit te groeien tot een organisatie van enkele tienduizenden mensen. De motieven lopen uiteen: frustratie over de toeslagenaffaire, angst voor vaccins of simpelweg uitzichtloosheid door schulden.
Telegramstrijders en burgerarrest
De radicalisering voltrekt zich deels online. In besloten Telegramgroepen profileren de leden zich als ‘vrijheidsstrijders’. Wie hun visie niet deelt, is in hun ogen ‘deel van het systeem’. Hoewel de beweging niet nieuw is, verandert de toon. Die wordt feller – en gewelddadiger. Bij meerdere huiszoekingen trof de politie vuurwapens aan.
In Rotterdam loopt momenteel een zaak tegen Arjan van den B., een zogeheten ‘soeverein’ uit Deventer. Hij noemde zichzelf ‘sheriff’ en had plannen om in naam van ‘het volk’ vonnissen uit te voeren. Bij zijn arrestatie op een parkeerplaats in Heeten droeg hij drie wapens bij zich. Later werden bij hem thuis nog twaalf vuurwapens gevonden. “Genoeg om enorme ellende aan te richten,” aldus de officier van justitie.
Gemeenteambtenaren als doelwit
Van den B. is geen uitzondering. In de afgelopen maanden werden tientallen aanhangers van de beweging opgepakt op verdenking van deelname aan een criminele organisatie. Ze zouden plannen hebben gehad voor ‘burgerarresten’ van rechters, burgemeesters en andere functionarissen. In de documenten die zijn aangetroffen, werd de burgemeester van Deventer als mogelijk doelwit genoemd.
Volgens justitie opereren veel van deze mensen onder de vlag van ‘Common Law Nederland Earth’, een radicale afsplitsing van de bredere soevereinenbeweging. De groep gelooft dat de staat geen bestaansrecht heeft en dat het de morele plicht is van ‘het volk’ om deze omver te werpen.
Staat onder druk
Het gevaar van de beweging wordt inmiddels serieus genomen. Hoewel ze nog altijd relatief klein zijn in aantal, is hun bereidheid tot geweld zorgwekkend. Wat begon als protest tegen overheidsbeleid, ontwikkelt zich tot een dreiging voor de rechtsstaat. De beweging lijkt te radicaliseren, en de grens tussen ideologisch verzet en strafbaar handelen vervaagt steeds meer.
De komende maanden zullen meerdere rechtszaken duidelijk moeten maken in hoeverre de staat deze groepen de kop in weet te drukken, en of de rechtsorde standhoudt tegenover dit groeiende binnenlandse extremisme.